Zrób to sam




Vintage czy nie vintage? Oto jest pytanie

Przeszukując strychy, sklepy z tanią odzieżą, targi staroci lub nawet sklepy z wyselekcjonowaną odzieżą vintage często zastanawiamy się czy to naprawdę oryginale ubrania sprzed kilku dziesięcioleci? Czy sprzedawca na pewno nie próbuje nas naciągnąć, babci nie pomyliła się dekada- bo przecież wszystko w jej szafie jest przedwojenne, a my sami trzymając w ręku spódnicę z koła tak bardzo chcemy wierzyć, że pamięta najlepsze czasy Marii Koterbskiej.

Jak więc rozpoznać ubrania sprzed lat? Jak umiejscowić je w czasie?
Pytania te zadaję sobie od dobrych paru lat poszukując ubraniowych perełek. I choć wielu rzeczy jeszcze nie wiem, wielu oczy mych nie widziały to chciałabym się podzielić z Wami moimi spostrzeżeniami oraz wskazówkami, które znalazłam w internecie oraz książkach. Są to jednak wskazówki poszukiwacza- amatora.


Pragnę zaznaczyć, iż są to porady, które wykorzystać można dla ubrań "masowej" produkcji oraz ubrań szytych w domach i zakładach krawieckich.  Nigdy nie miałam możliwości przyjrzeć się dokładnie ubraniom od wielkich krawców, z domów mody, także tym haute couture, choć podjerzewam, że wiele z tych wskazówek sprawdzi się i w tym przypadku.
Porady te odnoszą się w głównej mierze do ubrań wyprodukowanych poza granicami Polski- takie w Polsce można najczęściej zdobyć ( głównie dzięki sklepom z tanią odzieżą, które sprowadzają ubrania z  zagranicy, ubraniom z paczek i zagraniczych wyjazdów z czasów PRL. Stroje wyprodukowane w Polsce często przeszywano lub po prostu uległy zniszczeniu. Z moich obserwacji wynika, iż najwięcej zachowało się ubrań rodzimej produkcji z lat 70. i 80. - głównie z metkami "Mody Polskiej", mniejszych lokalnych spółdzielni krawieckich, czy marki "Hoffland").
Z tego co  udało mi się zaobserwować, ubrania wyprodukowane w poszczególnaych krajach  różnią się głównie dodatkowymi informacjami zamieszczonymi na metkach ( numery typu RN, adresy, rozmiarówka), pozostałe elmenty są  raczej niezmienne.

Niestety choć zasady te są ogólnie stosowane i teoretycznie mają ułatwić ocenę przedmiotu, to czasem wręcz przeszkadzają:-)) i trafiają się ubrania przy których wskazówki te nie srawdzaja się. Najczęściej ma to miejsce w przypadku ubrań przerabianych lub... gdy za mocno chcemy wierzyć, że trafiliśmy na perełkę. Wtedy najlepiej ubranie odłożyć i wrócić do niego po pewnym czasie.

Na wstępie wyjaśnić należy jakie ubrania określamy mianem vintage ( uwaga ubrania, nie mylić ze stylem vintage). Najbardziej powszechna definicja mówi, iż jest to odzież mająca co najmniej 20 lat. Często dodawane do tego sformułowanie, "z poprzednich dekad", uważam za nielogiczne, gdyż ubrania z najbliższych nam dekad, nie spełniają przecież warunku  posiadania minimalnej dwudziestoletniej historii. W poradniku Naomi Thompson "Style me Vintage. A guide to sourcing and creating retro looks" przeczytać można, iż najbardziej ortodoksyjni znawcy tematu za vintage uznają ubrania sprzed 1960 roku, natomiast odzież stworzoną po 1960 nazywają retro.
W Polsce obszar znaczeniowy tych słów dla dziedziny mody nie został jednak do tej pory sprecyzowany i funkcjonują one zamiennie.

Po pierwsze fason
Czytając publikacje dotyczące historii ubioru, przeglądając stare czasopisma oglądając wystawy wydawałoby się, iż szybko możemy przyporządkować dany fason do konkretnej dekady. Moda jednak zatacza koło i co pewien czasy fasony wracają- co może nas zmylić. Również z opowieści babci wiem, że stare wykroje wykorzystywało się jeszcze przez wiele lat po ich publikacji, nie zawsze zwracając uwagę na to czy były aktualnie w modzie, poza tym szyto na bale przebierane, inscenizacje lub tak jak i dziś naśladowano lub rekonstruowano ubrania sprzed lat ( np. w latach 70. inspirowano się latami 30.). Wszystko to sprawia , iż zainteresować musimy się również tkaniną, z której ubrane jest uszyte oraz dodatkami krawieckimi typu guziki, haftki, zamki oraz pozostałymi elementami ubrania takimi jak metki czy sposób podszycia ubrania.

O samych fasonach teraz pisać nie będę. Zachęcam do czytania, przeglądania literatury fachowej, starych zdjęć, czasopism i żurnali. Radzę mocno przyglądać się swoim okazom, przyglądać się szwom, wykończeniom, a zaczniecie zauważać różnice w konstrukcji odzieży z poszczególnych dekad.

Materiały

Rozpoznawanie materiałów nie należy do łatwych, szczególnie dla niewprawionego oka, nie mającego odpowiedniego przygotowania. Sama mam często z tym problem, wtedy najlepiej poradzić się krawcowej/ krawca. Radzę jednak szukać porady u tych starszych pokoleniowo, ponieważ wiem z doświadczenia, że osoby młode często nie potrafią odpowiedzieć na to pytanie.

Nie będę rozpisywać sie nad tym jak rozpoznawać same tkaniny. Najlepiej zakupić sobie książkę dotyczącą materiałoznawstwa tkanin i szkolić się dokładnie przyglądając się różnego rodzaju materiałom w sklepach i pasmanteriach.
W każdej dekadzie XX wieku pojawiają się ubrania z materiałów naturalnych takich jak jedwab, len, bawełna, wełna.  Im jednak późniejsza dekada, im bardziej popularna staje się odzież konfekcyjna  tym więcej pojawia się tkanin syntetycznych lub naturalnych sztucznie uzyskiwanych. Warto wiedzieć kiedy tkaniny te trafiły do produkcji:

  nylon- w 1940 trafiły do sprzedaży pończochy nylonowe,  można znaleźć reklamy ubrań z nylonu- głównie bielizny, koszul nocnych, bluzek i halek już z końca lat 40., ale spotkałam się również z informacją, że ubrania z  nylonu zaczęto produkować dopiero pod koniec lat 50. W  1968 wprowadzono do produkcji nazwę to Qiana Nylon.

akryl-  do masowej produkcji trafił w 1950 roku, możemy spotkać się z nazwami: Orlon, Acrilan, Creslan, Zeran,  Dralon.

poliester- upowszechnił się już w 1952/1953 roku w Stanach Zjednoczonych. Używane wówczas nazwy to: Celynese, Terylene, Dacron Polyester ( nazwa używana w latach 1953-1970), Vycron. Od 1958 można się również spotkać z nazwą Kodel.W latach 60. i 70. popularna stała się kremplina- odmiana poliestru. Był to materiał, stosunkowo gruby, szywny, często o wypukłej strukturze. Również w Polsce cieszył się ogromną popularnością.
.

spandex- wprowadzony został w 1959 roku, inna nazwa- lycra, od początku lat 60. używano go w produkcji bielizny, w  produkcji ubrań wykorzystuje się go dopiero od lat 80.


wiskoza- jest sztucznie uzyskiwaną tkaniną z naturalnych włókien celulozowych, wytwarzana jest od początku XX wieku, do produkcji w Stanach Zjednoczonych trafiła w 1910 roku, rozpowszechniła się  w latach 20. zyskując miano sztucznego jedwabiu (na metkach pojawia się często opisana jako rayon, sztuczny jedwab, ).


acetat- podobnie jak wiskoza wytwarzany jest z celulozy, trafił do produkcji odzieżowej w 1924 roku, możemy go znaleźć pod nazwami acetate, Acele, Avisco, Celanese, Chromspun,  Estron.


Lata wprowadzenia  tkanin do masowej produkcji:

 1910 — Rayon
 1941 — Saran
 1959 — Spandex
 1924 — Acetate
 1946 — Metallic
 1961 —Aramid
 1930 — Rubber
 1949 — Modacylic
 1983 — PBI
 1936 — Glass
 1949 — Olefin
 1983 — Sulfar
 1939 — Nylon
 1950 — Acrylic
 1992 — Lyocell
 1939 — Vinyon
 1953 — Polyester




Tabelka pochodzi z strony: http://www.fibersource.com/f-tutor/history.htm

Wszystkie te opisy dotyczą Stanów Zjednoczonych i krajów Europy Zachodniej. Niestety nie wiem z jakim opóźnieniem materiały te trafiały do Polski.  Jedyne informacje dotyczące Polski posiadam z niezbyt bogatej literatury dotyczącej historii ubioru oraz z oryginalnej prasy kobiecej.


Metki
Właściwie do lat 80.  przeważają metki z materiałów, na których wyszywano nazwę firmy, czasem również umieszczano inne dane.  Od lat 20. do 60. metki zawsze były tkane, około 1960 roku popularne zaczęły stawać się satynowe metki z drukowanymi napisami. Papierowe metki to wymysł lat 80. Z doświadczenia jednak wiem, że i w latach 80. trafiają się metki tkane- szczególnie w ubraniach renomowanych firm.
Dłuższe lub krótsze metki wszywane w boczne szwy ubrań, również rozpowszechniły się w latach 80. 

Na jakie elementy metek warto jeszcze zwracać uwagę?
  •  Międzynarodowe symbole opisujące pielęgnację odzieży powstały dopiero w 1971 roku, symbole obecne wprowadzono w 1983 roku. Wskazówki jak odzież prać, czy czyścić chemicznie wystąpują na masową skalę na metkach w odzieży z lat 70. Spotkałam się z informacją, iż obowiązek zamieszczania procentowego składu materału oraz miejsca produkcji pojawił się od 1960 roku.
  • Czcionka, krój pisma, ogólny wygląd metki
Zazwyczaj  zgodny z ówcześnie panującą stylistyką.

  • Kody pocztowe
Zdjęcie pochodzi z http://sammydvintage.com

W  Stanach Zjednoczonych umieszczano je po 1963 roku. Nie znalazłam żadnej informacji, jak to wygląda w innych krajach.

  • Znak Woolmarks
Pierwszy stworzono  w 1964 (  jego autorem jest Francesco Saroglia) i od tego roku zaczęto go używać, miał on zachęcać klientów do zakupu ubrań z naturalnych tkanin bez domieszek poliestru i akrylu.
Pierwsze logo 100% wełna- wprowadzone w 1964 roku ( w Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Niemczech, Holandii, Belgii, Japoni), drugie logo 60% wełny weszło w użycie w roku 1971, trzecie logo 50% wełny funkcjonuje od roku 1999.

  •  Obecność na metce nazw krajów, które już nie istnieją

Określanie typowo historyczne, dzięki nazwom nieistniejących już krajów np.
 NRD- RFN wiemy, że ubranie pochodzi z lat 1949 -1990, Hong Kong,  byłe kraje ZSRR...


  • Numery umieszczane na metkach
  W Stanach Zjednoczonych:

- RN 

Zdjęcie pochodzi z http://sammydvintage.com


numery  od 00101- 04086 nadawane były w latach 1952-1959
pozostałe numery 5 cyfrowe- oznaczają lata 60. i 70.
numery 6 cyfrowe- oznaczają lata 80. i poźniejsze

-numer Lot
Zdjęcie pochodzi z http://sammydvintage.com
 Umieszczano w Stanach Zjednoczonych na ubraniach wyprodukowanych przed 1979.

  • Rozmiary

-dla "małych" kobiet 
 Numery 3,5,7,9 funkcjonują do 1980 roku, kiedy to powstała specjalna rozmiarówka dla małych kobiet
-połówki w rozmiarówce
 Istaniały w odzieżówcce od lat 40. do 70. Po raz pierwszy pojawiły się w wykrojach z lat 40. jako ułatwienie w krojeniu odzieży dla "mniejszych" kobiet.
  • Znaki związków zawodowych, obowiązujących ustaw i uchwał, praw handlowych



Lista metek vintage : http://vintagefashionguild.org/label-resource-a-z/

Dodatki pasmanteryjne

Czyli guziki, zamki, koraliki, lamówki itp. również mogą być cenną wskazówką w określaniu wieku ubrania. Tu również zastanawiamy się nad tworzywem z którego są wykonane, ich kształtem, elementami dekoracyjnymi które posiadają.
 Zgłębić  należy obowiązującą wówczas stylistykę, nurty w sztuce, ale także historię odkrycia pewnych tworzyw itp.

  • Zamki błyskawiczne
 Ogólna zasada jest taka, iż plastikowe mają pojawiać się w odzieży z wczesnych lat  60. ( spotkałam się z datą 1963) i późniejszej. Wiem jednak, iż nie rzadko zdarzają się wyjątki, szczególnie w ubraniach szytych na miarę, gdzie często wszywano jeszcze metalowe zamki, które gdzieś zalegały w domach. Również w odzieży polskiej produkcji trafiają się zamki metalowe z lat 70. ( mam np. spodnie z lat 70. produkcji "Mody Polskiej" właśnie z zamkiem metalowym). W odzieży cięższej i w torebkach z lat 70. również spotkać możemy zamki metalowe.
Metalowy zamek wynaleziony został w 1914 roku i wpierw stosowano go wyłącznie w torbach. W damskiej odzieży upowszechnił się w późnych latach 30.  Choć zaznaczyć tu trzeba, że zamki plastikowe ( dokładnie mówiąc z twozycwa lucite) to wynalazek właśnie z tego czasu i stosowała je np. Elsa Schiaparelli- no ale szansa, że znajdziemy jej ubranie jest raczej niewielka.
Od lat 30. do 60. zamki wszywano w boczne szwy. W środkową część pleców suwaki wszywano od późnych lat 50. / początku 60. ( i tu znów uważajcie na ubrania szyte ręcznie- w domu, u krawcowych).

  • Guziki
 -bakelitowe- bakelitu nie da sie zabarwic na jasne kolory ( w odcieniach czerni  lub brązu), stosowano w latach 30. i 40.,
 
 -z tworzywa lucite- w jasnych kolorach, najczęściej po prostu przeźroczyste, najpopularniejesze w latach 50. choć lucite wynaleziono już w 1931,

 -z współczesnego plastiku -  stosowane od lat 60.

Oprócz tego trafić możemy na guziki z kości, masy perłowej, metalu, drewna, te z naturalnych materiałów popularne były zwłaszcza w latach 20. a także w 30. i 40.

  •  Szwy
 Od lat 20. do 40.  odzież szyto tzw. szwem francuskim.

W latach 50. popularne stało się wykończenie szwów tzw. ząbkowane ( uzyskiwany dzięki specjalnym nożyczkom z ząbkami).


W kilku tekstach spotkałam się z informacją, iż ubrania wykończone owerlokiem pojawiają się dopiero od lat 60.*  Portal Vintage Fashion Guild podaje jednak informację, iż owerlok jest w użyciu od początku lat 20. Sama przychylna jestem drugiej informacji, gdyż mam kilka sztuk ubrań, wydaje mi się że z lat wcześniejszych niż 60., których szwy są wykończone czymś w rodzaju dzisiejszego owerloka.  Wcześniejsze występowanie owerloka udowadnia również w swoim artykule How to Date Your Vintage Clothing autor strony "Rainbow Valley vintage" Udało mi się znaleźć informację, iż w  1964 roku zaistaniała na rynku firma Juki, wprowadzając m.in. nowoczesny  typ owerloka odpowiadający dzisiejszemu. Myślę, że te wcześniejsze dawały inny rodzaj wykończenia. Z tego co zauważyłam nie były, aż tak wielonitkowe jak współczesne i dawały efekt drobniejszych szwów. Nie zmienia to jednak faktu, iż w latach wcześniejszych popularne były inne typy wykańczania szwów, podane powyżej.
Na koniec warto dodać, iż sam owerlok wynaleziono jeszcze  w XIX wieku.

Jeżeli ubranie ma po prostu postrzępione brzegi szwów jest duża szansa na to, iż pochodzi prawdopodobnie sprzed 1950 roku, ale pamiętajmy, że wiele ubrań szytych ręcznie, w domach ma niewykończone brzegi.

  • Podszewka
Bardzo często ubrania sprzed 1970 roku nie posiadają podszewki, ówczesne kobiety nosiły wówczas halki.  Zwróćmy uwagę również na ich skład.

  • Pętelki do zawieszenia, kurtki, żakietu
Są zazwyczaj produkcji europejskiej.



CDN. W kolejnej części przedstawię dodatki- buty, torebki rękawiczki, bieliznę i biżuterię.

  • Buty
Buty przedwojenne, oraz te z lat 40. wykonywano na skórzanej podeszwie. Podeszwy syntetyczne pojawiły się dopiero pod koniec lat 40. ( również w Polsce) szczególnie w butach zimowych, sportowych. Skórzana podeszwa jest jednak wykorzystywana do dziś i zawsze właściwie była oznaką butów dobrej jakości. W praktyce obuwie z lat 50. i 60. często spotkać możemy jeszcze na podeszwach skórzanych.

Na podeszwach butów z lat 40. odnaleźć można litery od A do D- co oznacza szerokość obuwia.

Warto wiedzieć, iż sandały pojawiły się dopiero w latach 30. wcześniej kobiety nosiły wyłącznie pełne obuwie zakrywające stopy. Analogicznie czółenka z otwartymi palcami lub z odsłoniętą piętą pojawiają się dopiero pod koniec lat 30.
Czółenka z okrągłymi noskami na tzw. hiszpańskich obcasach ( wysokie i szerokie) noszono przed 1957 rokiem, w którym to wprowadzono noski wydłużone, tzw. w szpic. Obcas typu szpilka został wprowadzony w 1955 roku.

*http://www.diaryofavintagegirl.com/2011/05/rickrack-ruffles.html
http://sammydvintage.com/vintage-style/dating-vintage-clothing-construction/


Bibliografia:

http://circavintageclothing.com.au/2011/02/25/looking-for-clues-1970s-labels/
http://www.diaryofavintagegirl.com/2011/05/rickrack-ruffles.html
http://www.fabriclink.com/university/history.cfm
http://www.fibersource.com/f-tutor/history.htm
http://www.nyfashioncenterfabrics.com/polyester-fabric-info.html
http://www.queensofvintage.com/how-to-date-vintage-clothing-by-looking-at-zips/
http://pl.wikipedia.org/wiki/Owerlok
http://www.rainbowvalleyvintage.co.uk/howtodateyourvintageclothing.html
http://sammydvintage.com/vintage-style/dating-vintage-clothing-construction/
http://sammydvintage.com/vintage-style/vintage-clothing-label-tags/
http://sammydvintage.com/vintage-style/vintage-fashion-shopping/
http://sammydvintage.com/vintage-style/vintage-tags-102411/
http://sammydvintage.com/vintage-style/vintage-tags-102811/
http://www.steelzipper.com/steel_zipper_vintage_clothing_zippers.html
http://blog.tuppencehapenny.co.uk/2011/02/history-of-synthetics-acrylic.html
http://vintagefashionguild.org/tips-tricks/quick-tips-for-dating-vintage/

________________________________________________________________________________________________ 



Szydełkowa pelerynka z lat trzydziestych





Instrukcja pochodzi z czasopisma Kobieta w  świecie i w domu (1933, sierpień, s. 3).

                                                                                                                                                                       



 Jak na szydełku wykonać rękawiczki do wiosennych i letnich strojów?


Instrukacja pochodzi z czasopisma Moda i życie, z roku 1952. 



                                                                                                                                                                           



Jak zużytkować resztki materiałów?
... na woreczek, który przyda się do przechowywania pończoch, rajstp czy biżuterii.



Instrukcja pochodzi z czasopisma Kobieta w świecie i w domu z roku 1926.

4 komentarze:

  1. Wspaniały pomysł! Proszę o więcej :) Będę tu zaglądać ;)
    P.S.
    Znam i uwielbiam Retrostyl z portalu szafa.pl

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Dziękuję.

      Postaram się, by takie instrukcje pojawiały się częściej.

      P.S.
      Przez pewnien czas miałam konto na portalu szafa.pl .
      Obecnie jestem, oprócz retrostyl.net na Facebooku, gdzie RetroStyl ma swój fanpage.

      Pozdrawiam serdecznie

      Usuń
  2. Super, zaraz pokażę szydełkującej koleżance! :)

    OdpowiedzUsuń
  3. Przeczytałam z przyjemnoscią - mój stan wiedzy zgadza się z tym wpisem :) Najgorsze w wydatowaniu są chyba ubrania szyte w domach... czasem w second handach trafiają się spódnice, bardzo szczupłe niestety, które są dla mnie podpowiedzią dotyczącą kroju z epoki :)

    OdpowiedzUsuń